Zachowania wywoływane i regulowane działaniem tego dynamizmu są w znacznie większym stopniu niż zachowania związane z potrzebami fizjologicznymi elastyczne i dowolne.
Nie przebiegają automatycznie, nie mają też charakteru deterministycznego. Podlegają jednak tylko częściowo świadomej kontroli „ja” opartej na rozeznaniu zmieniającej się sytuacji i stanu potrzeb. Element emocjonalny struktur leżących u ich podłoża ma znaczenie dominujące. Dynamizm ustalania zgodności poznawczej opiera się na wewnętrznej dynamice czynności i znaczeniowych powiązaniach treści struktur poznawczych (przyswojonych w procesie interioryzacji obiektywnych elementów rzeczywistości) oraz na ich powiązaniach ze strukturami emocjonalno dążeniowymi. Aktywność tego dynamizmu bierze początek w fakcie zablokowania normalnego przebiegu operacji intelektualnych (przez pojawienie się niepewności czy trudności) bądź odebrania sygnału o niespójności lub wręcz sprzeczności poznawcza. Efektem działalności „ja” jest samoświadomość, autonomia, niepowtarzalne ukierunkowanie zachowania i integracja wewnętrzna jednostki.